„Rastući teret malignih bolesti u Srbiji: značaj prevencije i zdravih navika“
Prema dostupnim evropskim statističkim podacima, Srbija se nalazi među zemljama sa srednjim rizikom obolevanja i relativno visokim rizikom smrtnosti od malignih bolesti. Po učestalosti obolevanja zauzima oko 12. mesta u Evropi, dok se po smrtnosti svrstava među zemlje sa izraženijim izazovima u oblasti onkološke zaštite.
Podaci Instituta za javno zdravlje „Batut“ pokazuju da su tokom 2022. godine kod muškaraca najčešće dijagnostikovani tumori pluća i bronha, dok je kod žena najzastupljeniji rak dojke. Stručnjaci posebno skreću pažnju na porast broja mlađih osoba koje se suočavaju sa malignim oboljenjima.
Faktori rizika i životna sredina
Onkolog profesor dr Vladimir Kovčin ističe da razvoj malignih bolesti obično zavisi od kombinacije različitih faktora, te da se ne može izdvojiti jedan uzrok. Među značajne faktore rizika ubrajaju se uslovi životne sredine, kvalitet vazduha i vode, kao i način ishrane.
Prema njegovim rečima, današnji potrošači su mnogo izloženiji različitim hemijskim materijama iz industrijski proizvedene hrane i pakovanja nego prethodne generacije. Zbog toga se preporučuje veća pažnja u odabiru namirnica i informisan pristup kupovini.
Prerađena hrana i navike u ishrani
Dr Kovčin navodi da važan deo savremene ishrane čine proizvodi sa dugim rokom trajanja, koji često sadrže dodatke za očuvanje svežine. Iako su dozvoljeni u okviru propisa, prekomerna upotreba industrijski prerađenih namirnica smatra se potencijalnim faktorom rizika kod određenih zdravstvenih problema.
Roditelji i mladi često posežu za brzom i konzervisanom hranom, što stručnjaci povezuju sa dugoročnim opterećenjem sistema za varenje i većim rizikom od različitih oboljenja.
Saveti pri izboru namirnica
Stručnjaci preporučuju sledeće:
- redovno čitanje deklaracija i informisanje o sastojcima
- umerenije korišćenje proizvoda sa produženim rokom trajanja
- biranje svežih namirnica kada je moguće
- ograničavanje konzumacije gotovih obroka i konzervisanih proizvoda
Ovi koraci mogu doprineti zdravijim navikama u ishrani, što je važan deo sveukupne prevencije.
Kada potražiti savet lekara
Građani se ohrabruju da se jave izabranom lekaru ukoliko primete simptome poput dužeg kašlja, promena u apetitu, umora ili bolova koji traju duže vreme. Pravovremena konsultacija sa stručnjakom značajno povećava šanse za rano otkrivanje zdravstvenih problema.
Maligniteti povezani sa digestivnim sistemom
Neuravnotežena ishrana i prekomerna upotreba prerađenih namirnica često se dovode u vezu sa povećanim rizikom od oboljenja digestivnog sistema, kao što su:
- rak jednjaka
- rak pankreasa
- rak jetre
- rak debelog creva
Takođe, poznato je da pušenje predstavlja faktor rizika za više različitih vrsta karcinoma, ne samo za tumore pluća.
Važnost prevencije
Broj obolelih u Srbiji je u porastu, zbog čega stručnjaci kontinuirano ističu značaj preventivnih pregleda, informisanosti i zdravijih životnih navika.
Građanima se preporučuje da, kada god je moguće, biraju svežu, lokalno proizvedenu hranu, da čitaju deklaracije i vode računa o navikama koje utiču na opšte zdravlje.
Prevencija, edukacija i redovni pregledi ostaju najvažniji koraci ka smanjenju rizika i očuvanju zdravlja.
