Studija o gabapentinu i kognitivnom zdravlju: Šta pokazuju novi podaci
Novo opsežno istraživanje ukazuje na moguću povezanost između dugotrajnog korištenja gabapentina za hronični bol u donjem dijelu leđa i povećanog rizika od kasnijih kognitivnih poteškoća, uključujući demenciju i blaga kognitivna oštećenja.
Analiza više od 26.000 pacijenata
Istraživači sa Univerziteta Case Western Reserve, u saradnji s brojnim zdravstvenim ustanovama širom Sjedinjenih Američkih Država, analizirali su medicinske podatke iz 68 zdravstvenih sistema. U studiji su uporedili 26.414 odraslih osoba kojima je propisan gabapentin zbog hroničnog bola u donjem dijelu leđa s kontrolnom grupom pacijenata sa sličnim tegobama koji nisu koristili ovaj lijek.
Rezultati su pokazali da su pacijenti koji su imali šest ili više recepata za gabapentin imali veći rizik od kasnije dijagnoze kognitivnih poremećaja:
- rizik od dijagnoze demencije bio je veći za oko 29%
- rizik od blagih kognitivnih oštećenja (MCI) bio je povećan za približno 85% tokom desetogodišnjeg praćenja
Istraživače je posebno iznenadilo to što su povišeni rizici bili izraženiji kod mlađih odraslih osoba.
Starosne razlike u riziku
Kod starosnih grupa koje se inače smatraju manje rizičnim za demenciju, uočeni su sljedeći obrasci:
- osobe od 35 do 49 godina koje su koristile gabapentin imale su više nego dvostruko veći rizik od dijagnoze demencije
- rizik od blagih kognitivnih oštećenja u toj grupi bio je više nego trostruko veći
- grupa od 50 do 64 godine takođe je pokazala povišene rizike
- kod osoba između 18 i 34 godine nije uočen statistički značajan porast rizika
Studija je objavljena u stručnom časopisu Regional Anesthesia & Pain Medicine, gdje autori navode da nalazi ukazuju na potrebu za pažljivim praćenjem pacijenata koji dugoročno koriste gabapentin.
Uticaj dužine terapije
Rezultati su pokazali i jasan odnos između broja recepata i uočenog rizika:
- osobe sa 12 ili više recepata imale su oko 40% veći rizik od dijagnoze demencije
- rizik od MCI bio je povećan za oko 65%
Ovi nalazi ostali su slični i nakon statističke kontrole drugih faktora, uključujući opšte zdravstveno stanje, demografske karakteristike i upotrebu drugih lijekova.
Da li gabapentin uzrokuje demenciju?
Važno je naglasiti da je riječ o observacionoj studiji, što znači da ona pokazuje povezanost, ali ne dokazuje direktnu uzročno-posljedičnu vezu. Studija takođe nije mogla precizno odrediti tačne doze ili trajanje terapije kod svih pacijenata.
Ipak, s obzirom na obim analiziranih podataka, autori smatraju da nalazi zaslužuju dodatna istraživanja i oprez u kliničkoj praksi.
Zašto je gabapentin široko propisivan?
Gabapentin je prvobitno razvijen kao lijek za epilepsiju, ali se tokom godina počeo široko koristiti za:
- neuropatski bol
- hronične bolne sindrome
- bol nakon herpes zostera
- sindrom nemirnih nogu
Često se propisuje kao alternativa opioidima, zbog povoljnijeg profila zavisnosti. Istraživači su napomenuli da mnogi pacijenti s hroničnim bolom imaju smanjenu pokretljivost, što samo po sebi može biti faktor rizika za kognitivni pad. Međutim, u ovoj studiji grupe su pažljivo uparene kako bi se taj uticaj umanjio.
Šta ovo znači za pacijente?
Stručnjaci naglašavaju da ovi rezultati ne znače da pacijenti treba da prekidaju terapiju, već da budu informisani i da redovno razgovaraju sa svojim ljekarima.
Preporuke uključuju:
- redovno praćenje kognitivnih funkcija kod dugotrajne terapije
- razgovor s ljekarom o koristima i potencijalnim rizicima
- razmatranje alternativnih terapija kada je to moguće
- obraćanje pažnje na promjene u pamćenju, koncentraciji ili pažnji
Gabapentin i dalje ima važnu ulogu u liječenju mnogih stanja, ali nova istraživanja ukazuju na potrebu pažljive i individualne procjene njegove dugotrajne upotrebe.
Kako su autori studije zaključili, nalazi ukazuju na povezanost između propisivanja gabapentina i kasnijeg rizika od kognitivnog oštećenja tokom dužeg vremenskog perioda — što je informacija od značaja za pacijente i zdravstvene radnike.
